آیت الله سید مرتضی پسندیده(ره) در روز ۱۷ شوال سال ۱۳۱۳ ق (۱۲۷۴ ش) در شهر خمین چشم به جهان گشود. و در سال ۱۳۱۵ ق به فاصله دو سال، برادرش سید نورالدین دیده به دنیا گشود و در سال ۱۳۲۰ ق. به فاصله هفت سال، روح الله (امام خمینی ره) در همان خانه به دنیا آمد.
مهم ترین حادثه دوران كودكی سید مرتضی(ره)، شهادت پدر بزرگوارش بود كه به طور ناجوانمردانه ای به وسیله دو تن از خان های اطراف خمین صورت گرفت. وی ده ساله بود كه به همراه خانواده به تهران سفر كرد و مجازات اعدام قاتلین پدر خود را در میدان بهارستان تهران مشاهده كرد.
پس از بازگشت از سفر تهران، با برادرش سید نورالدین شروع به درس خواندن كرد. سید مرتضی چهارده ساله بود كه در سال ۱۳۲۷ ق. به اصفهان رفت و پس از استقرار در مدرسه «ملاعبدالله»، مدت هفت یا هشت سال به تحصیل علوم دینی پرداخت. وی پس از اتمام دروس، به خمین بازگشت.
هنگامی كه شهید مدرّس (ره) در ایوان زیر ساعت مدرسه «سپه سالار» (مطهری كنونی) درس خود را آغاز نمود و فقه و اصول را با عالی ترین درجه تدریس می كرد، سید مرتضی نیز در این كلاس ها شركت جست.
آیة الله سید مرتضی پسندیده(ره)، پس از اتمام دروس در اصفهان، به خمین بازگشت و ضمن اقامه نماز جماعت، حوزه دروس فقه، اصول، كلام، منطق و نحو را تشكیل داد.
سید مرتضی نیز همانند پدر روحیه ای ظلم ستیز داشت. هنوز نوجوان بود كه برای دفاع از نوامیس مردم در مقابل اشراری كه وابسته به حكومت جور آن زمان بودند، اسلحه بر دوش گرفت و به مبارزه با آنان برخاست. در جریان جنگ جهانی اول نیز برای ایستادگی در برابر قوای متجاوز انگلیس تعلیمات نظامی دید و در اردوی نظامی روحانیون منطقه شركت جست.
زمانی كه كشف حجاب در كشور به اجرا در آمد، به خاطر مخالفت های پی در پی محاكمه شد.
هرگاه در خمین یكی از فعّالان سیاسی انقلاب، دستگیر و زندانی می شد، ایشان از نفوذ خود برای آزادی او استفاده می كرد و بارها موفق به آزادی آنان می شد. از اسناد ساوك برمی آید كه روحانیون دیگر خمین به پشتوانه ایشان به فعالیت می پرداختند.
وی با احداث سینما (كه مركز فساد بود) در شهر خمین، به شدت مقابله كرد و مخالفت صریح خود را ابراز داشت.
به دنبال گزارش ساواك، آیة الله پسندیده (ره) به اتهام تحریك مردم خمین در ماجرای دوازدهم محرم (۱۵ خرداد) به دادگاه احضار شد و مورد بازجویی قرار گرفت.
رژیم سفّاك و خونخوار پهلوی با این تفكر كه پس از تبعید امام آتش قیام فروكش خواهد كرد، امام را به تبعید محكوم نمود؛ غافل از این كه یاران با وفای او، از جمله برادر ارجمندش، اجازه رسیدن به چنین هدفی را به آنان نخواهند داد. آیةالله پسندیده با فداكاری های بی مانند خویش و با وجود فشارهای مستمرّ رژیم، وكیل تامّ الاختیار امام و حلقه ارتباط مقلّدین و مبارزین با حضرت امام در تبعیدگاه بود و با تحمل رنج های فراوان، مانع از آن شد كه چراغ بیت امام(ره)، كه كانون گرم قیام بود، خاموش شود.
آیةالله پسندیده (ره) علاوه بر ارتباط با توده مردم، با علمای حوزه نیز ارتباط داشت. این امر از آنجا اهمیت می یابد كه وی در این ارتباطها، آنان را از وقایع آگاه می ساخت.
تأثیر فعالیت های آیة الله پسندیده (ره) موجب شد كه رژیم شاه ایشان را، كه در منزل امام (ره) سكونت داشت، تحت مراقبت شدید قرار دهند و علناً به بازجویی از مراجعین و جلوگیری از رفت و آمد مردم بپردازند. اما فعالیت های او موجب شد كه وی را به خمین تبعید و در منزلش محصور كنند. وی پس از مدتی، بی اعتنا به حكم تبعید، به قم مراجعت و فعالیت های خود را مجدداً آغاز كرد كه این بار به اتهام برپایی مراسم سوگواری در منزل امام، دستگیر و دوباره به خمین تبعید شد؛ اما پس از مدتی مجدداً بدون توجه به حكم تبعید، راهی قم شد كه این بار نیز دستگیر و به سه سال تبعید در شهر كویری انارك محكوم و بدان جا اعزام شد؛ ولی برای چندمین بار با نادیده گرفتن حكم تبعید، به قم بازگشت. پس از چندی بار دیگر دستگیر و به دارانِ اصفهان تبعید شد و این بار با پیام امام خمینی(قدس سره) مبنی بر این كه تبعیدیان به حكم تبعید اعتنا نكنند و به شهر خود بازگردند، ایشان نیز بلافاصله روانه قم شدند.
مرحوم آیة الله پسندیده(ره)، پس از پیروزی انقلاب اسلامی علی رغم مبارزات مستمر و مراتب علم و تجربه، همچون گذشته افتخار وكالت امام خمینی (ره) را در امور شرعی مردم، بر هر سمت و امتیازی ترجیح داد و در این سال ها بی هیچ ادعا و توقعی و بدون كمترین تغییر در مواضع و شیوه زندگی خویش، همان مسیر روشن گذشته را تعقیب نمود.
باوجود این كه ایشان وكیل تامّ الاختیار امام (ره) در وجوه شرعی بود، هیچ گاه از این اموال استفاده نكرد. هنگامی كه امام (ره) مبلغی پول برای ایشان ارسال كردند، ایشان پیغام داد كه اگر از وجوه شرعی است، قبول نمی كنم. لذا امام (ره) از اموال شخصی خود برای ایشان مبلغی را فرستادند.
از خصوصیات دیگر ایشان انس با قرآن و كثرت تلاوت آن بود.
سجاده ایشان چه در قم و چه در جماران همیشه پهن بود. میان هر نمازی، قسمتی از وقت خود را به قرائت قرآن می گذراند.
آیة الله پسندیده (ره) پس از سپری كردن عمری طولانی در راه تحصیل و مبارزه علیه استعمار و استبداد و خدمت به انقلاب و مردم ایران، شب چهارشنبه، شب اوّل ماه رجب ۱۴۱۷ ق. مصادف با ۲۳ آبان سال ۱۳۷۵ش. در سنّ ۱۰۴ سالگی دارفانی را وداع گفت و به ملكوت اعلی پیوست.
پس از تشییع، آیة الله العظمی بهجت (ره) بر پیكر پاك این مرد الهی نماز گزارد. آن گاه بدن پك وی در میان غم و اندوه بستگان و مریدان امام (ره) در مسجد بالاسر حرم مطهر حضرت فاطمه معصومه علیهاالسلام به خك سپرده شد.
