آیت الله میرزا مهدی آشتیانی در ذیقعده سال ۱۳۰۶ قمری پا به عرصه وجود گذاشت و بعد از سپری كردن دوران خردسالی و طفولیّت، فراگیری مقدمات علوم را آغاز كرد.
از همان اوان كودكی آثار هوش و استعداد در وی آشكار بود، طوری كه درسن پنج سالگی به تلاوت كامل قرآن مجید موفق گردید.
میرزا مهدی (ره) علوم ادبی مانند صرف، نحو، معانی، بیان، بدیع و همچنین منطق و مقدمات فلسفه را نزد پدر دانشمند خود فرا گرفت و سپس در درس اساتید تهران در علوم و معارف مختلف حاضر شد.
آیت الله آشتیانی(ره) برای آموختن فقه و اصول، نزد بزرگانی همچون آقا شیخ مسیح طالقانی، آخوند ملا عبدالرسول مازندرانی، آقا سید عبدالكریم لاهیجی و شهید حاج شیخ فضل الله نوری زانو زد و نیز ریاضی را نزد آقا شیخ عبدالحسین سیبویه، میرز اغفار خان نجم الدوله، میرزا جهانبخش منجم بروجردی و آقا شیخ محمد حسین ریاضی فرا گرفت. ایشان همچنین طب قدیم را از محضر میرزا محمد حسین حكیم و آقا میرزا ابوالقاسم نائینی و طب جدید را از میرزا علی كبر خان ناظم الاطبا و میرزا ابوالحسن خان رئیس الاطبا آموخت.
میرزا مهدی (ره) با جدیت تمام همه علوم و معارف فوق را نزد دانشمندان و بزرگان عصر آموخت و از بسیاری اساتید خود به اخذ اجازه و گواهی نامه علمی نائل شد.
ایشان اگرچه در فقه و اصول و ریاضی و طب صاحب نظر و دارای مقامی ارجمند بود، ولی آنچه بیشتر برای او جاذبه داشت گام نهادن در وادی علوم عقلی و فلسفی بود.
آیت الله آشتیانی در محضر اساتید بزرگ عصر و ارباب فضل، حكمت فلسفه و عرفان را به كمال آموخت و خود به مرتبه بلندی از استادی در این رشته ها نائل آمد. ایشان در سال ۱۳۲۷ ق برای اولین بار به عتبات عالیات سفر كرد و مدت كوتاهی در حوزه نجف اشرف اقامت گزید ولی اندكی بعد به جهت بیماری و ضعف شدید جسمانی به ایران بازگشت و مجدداً در سال ۱۳۲۹ ق به عراق رفت و سالیانی طولانی به تكمیل مبانی فقه و اصول پرداخت.
میرزا مهدی آشتیانی (ره) طی سال ها تلاش مستمر و كوشش مداوم در حوزه سالخورده نجف و در جوار آستان قدس علوی، مضجع حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام موفق به اخذ اجازه اجتهاد از همه اساتید خود شد. ایشان مدتی را نیز در نجف اشرف به تدریس معقول اشتغال یافت و آن گاه به ایران بازگشت.
یكی از ویژگی های برجسته آیت الله آشتیانی (ره) این بود كه در یك محدوده جغرافیایی نمی ماند و مسافرت های متعددی را به مركز علم و دانش جهان داشت. او طی سفری به بخارا مدت یك سال در آنجا اقامت گزید و به تدریس حكمت و فلسفه اسلامی مبادرت ورزید.
بعد از آن به مصر، اسكندریه، برلین، پاریس، رم، هند، بلژیك و دیگر نقاط اروپا مسافرت كرد و با فلاسفه و اندیشمندان آن دیار مباحثاتی را انجام داد.
ملاقات های ایشان كه در واقع نماینده فلسفه و عرفان اسلامی بود – در آشنایی فلاسفه غرب با مبانی بلند و ژرف فلسفه اسلام و ایران تأثیر مطلوبی داشت.
آن بزرگوار از نوادر روزگار و مفاخر حوزه های علمیه به شمار می رود. در بسیاری از علوم تبحر داشت و البته بیشترین مهارتش در فلسفه و عرفان بود. بی گمان ایشان از شارحان و مدرسان با مهارت فلسفه متعالی صدرایی و آثار ابن سیناست. دقت، ظرافت و تسلط او در تدریس، به اعتراف شاگردان و نزدیكانش منحصر به فرد بود.
آیت الله آشتیانی (ره) علاوه بر این كه از بزرگترین فلاسفه عصر به شمار می آید، عارف كم نظیری است كه مراتب ورع و تقوای باطنی و ارتباطش با دستگاه اهل بیت علیهم السلام، مورد اذعان همه كسانی است كه محضر نیك او را درك كرده اند.
آیت الله آشتیانی (ره) حدود ۳۰ سال در مدرسه سپهسالار و مدرسه میرزا محمدخان قزوینی تدریس داشت. معمولاً روزی سه ساعت و گاهی چهار ساعت تدریس می كردند.
تسلط ایشان به مبانی حكمت و عرفان و تبحر در آثار ملاصدرا باعث می شد تا محفل درس او مورد توجه اهل فضل قرار گیرد.
سرانجام بعد از سال ها تحقیق و تدریس و عمری سراسر پارسائی مرغ روح آن عارف فرزانه و فیلسوف و حكیم عالی قدر، پس از یك بیماری طولانی در حوالی ساعت ده صبح روز پنجشنبه، سوم اردیبهشت ۱۳۳۲ ش، برابر با نهم شعبان ۱۳۷۲ ق در تهران و در حالی كه مشغول افاضه مطالبی در مسئله «شق القمر» بود و گاه گاه بلند می فرمود: “یا رحمن و یا رحیم یا ارحم الراحمین”، به عالم قدس پركشید و خطه خاك را از انوار آن وجود تابنك محروم ساخت.
پیكر مطهر آن مرحوم به قم منتقل شد و پس از تشییع با شكوهی، در جوار كریمه اهل بیت علیهم السلام، حضرت فاطمه معصومه علیهاالسلام، نزدیك مرقد مرحوم آیت الله حاج شیخ عبدالكریم حائری(ره) در مسجد بالاسر مبارك به خك سپرده شد.
